Ayvalık, irili ufaklı şirin koyları, doğal, tarihsel ve kültürel değerleri ile yalnız Ege’nin değil, Türkiye’nin en güzel tatil merkezlerinden birisidir. İklim koşulları, yeterli turistik alt yapısı, sayısız ve eşsiz güzellikteki koyları, berrak ve tertemiz suları ile su altı turizmi merkezi olabilecek ideal bir konumdadır. Ayvalık; lokasyon olarak stratejik bir noktadadır. Etrafında; Kaz Dağları, Kozak yaylası, Sarımsaklı plajı, Cunda ve 24 ada vardır. Ayrıca, Bergama, Truva ve Çanakkale Şehitliklere çok yakın mesafededir. Bir saatlik mesafede bir Avrupa ülkesine (Midilli-Yunanistan) geçme şansınız vardır. Ayvalık’ta güneşin batışı ve doğuşu bile farklıdır. Bu anı yaşamak isteyenler için önerimiz ilgili saatlerde Şeytan Sofrasına gitmeleridir Sarımsaklı plajlarının temizlik ve uzunluk olarak Türkiye’de ilk üçe girdiğini söyleyebiliriz. Yörede; sualtı fauna ve florası çok zengindir. Bir diğer değişle Ayvalık tarih, kum, deniz, güneş, mutfak ve su altı-su üstü turizm değerleri açısından oldukça zengindir. Bu bağlamda bölgede turizmin rekabetçi bir anlayışla yönetilmesi için 4 önemli turistik ürün grubu öne çıkmaktadır. Bunlar; kültür turizmi, kongre turizmi, sualtı-suüstü sporları ve gastronomi turizmidir.
Kültür turizmi noktasında; Ayvalık merkez ve Ali Bey Adası’ndaki neo-klasik sivil mimari örneklerinin oluşturduğu kent dokusu turizm arzını zenginleştirmektedir. Cunda Adası’nda ve Ayvalık şehir merkezinde “old city” denilen mekanlarda tescilli 1800 civarında tescilli bina vardır. Bu binaların restore edilmesi ve sokak iyileştirmelerin yapılması bambaşka bir turistik ürünün ortaya çıkmasını sağlayacaktır. Bu turizmin adı; kültür turizmidir.
İkinci öncelik verilmesi gereken turizmi türü; kongre turizmi ve türevleridir. Ulusal ve uluslararası kongre turistlerin bölgeye çekilmesi için öncelikle yapılması gereken bölgede acilen bu amaçla kongre merkezlerinin açılması veya mevcutlarının kapasitelerinin artırılmasıdır. Bu turizm türü de yılın her mevsiminde yapılabilme özelliğine sahiptir. Bu turizm türüne katılan tüketiciler de harcama potansiyeli yüksek kişilerdir. Kongre oturumları dışında kalan zamanlarını gittikleri destinasyonda geçirmekte, günlük tekne ve şehir turları satın almakta ve yöresel mutfakları tercih etmektedirler. Ayvalık; bu açıdan kongre turistlerin günlük ihtiyaçlarını ve boş zaman sürelerini geçirme aktivitelerine sahip zengin bir destinasyondur.
Üçüncü öncelik verilmesi gereken turizm türü; sualtı ve suüstü sporlarıdır. Spor Turizmi Uluslararası Konseyi’nin (STIC) yaptırdığı ve bu kuruluşun resmi yayın organı “Journal of Sport Tourism’de” yayınlanan bir araştırmaya göre; spor turizminden elde edilen gelirler, dünyadaki toplam turizm aktivitesinin yüzde 32’sini oluşturmaktadır. Bu oran, dünyada elde edilen 476 milyar dolar turizm geliri üzerinden hesaplandığında 152 milyar dolardır Bunlardan su altı turizmi (diving), son yılların en gözde spor turizm etkinliklerinden birisidir. Yılın her mevsiminde yapılabilmesi ve sportif, çevreci ve korumacı özelliklerinden dolayı dünyada hızla gelişmektedir. Avrupa’da dalış sporu ile ilgilenen yaklaşık 25 milyon kişinin büyük çoğunluğu tatillerini kendi ülkelerinin dışında geçirmektedir. Ayvalık’ın su altı zenginliklerinin en önemlisi; kızıl mercanlardır. Dünyada sadece İtalya’nın Portofino kenti ve Balıkesir’in Ayvalık ilçesi açıklarında bulunan kırmızı mercanların, su altının büyülü dünyasını tanımaya çalışan dalgıçların yoğun ilgisini çekmektedir. Ayvalık’ta su altı dalış eğitimi veren ve daldıran 4 dalış eğitim okulu vardır.
Son olarak öncelik verilmesi gereken turizmi türü ise; gastronomi turizmidir. Gastronomi, bir bölge için önemli bir çekicilik özelliği taşımakta, bazı turistlerin bir bölgeyi tercih nedenleri arasında ilk sırada yer almakta ve turistlere tatil ve gezileri esnasında yeni tatları ve farklı gelenekleri tanıtmada önemli rol oynamaktadır. Türkiye’de Akdeniz mutfağının önemli bir göstergesi olan Kuzey Ege Bölgesi ve bu bölgenin içinde yer alan Ayvalık mutfağı gastronomi turizmi açısından ön plana çıkmaktadır. Bu bağlamda Ayvalık gastronomi geçmişi ve Akdeniz mutfağındaki zenginliği ile dikkat çekmektedir.
Ayvalık ve Cunda’da son yıllarda sayıları her geçen gün hızla artan butik otellerin yöre turizmine önemli katkıları olmaktadır Yörenin bu anlamda marka imajına önemli katkılar sağlayan ve ‘çevreci oteller’ olarak algı oluşturan butik oteller; satış ve pazarlama konusunda da bölge turizminde yadsınamayacak bir ağırlığa sahiptir. Marka değeri yüksek olan ve ciddi anlamda otellerin içinde ve dışında ekolojik uygulamaları bulunan ve bu uygulamaları ile bölgede farkındalık yaratan işletmelerin sayısı her geçen gün artmaktadır. Bir diğer artı değeri; Perşembe günleri Ayvalık’ta ve Cumartesi günleri de Cunda merkezde kurulan yöresel semt pazarlarıdır. Özellikle Perşembe günleri Ayvalık merkezde kurulan pazarda ciddi anlamda yoğunluk yaşanmakta ve özellikle Midilli’den sadece alış veriş için günübirlik gelen ziyaretçilerle dolup taşmaktadır.
Ayvalık turizmine katma değer yaratan bir güzel uygulama da yerel hediyelik eşya üreten atölyelerin sayısının Ayvalık merkez ve Cunda’da her geçen gün artmasıdır. Eski, dar ve nostaljik sokak aralarında faaliyet gösteren bu atölyeler yerel istihdama ve yöresel ekonomiye ciddi katma değer yaratmaktadır. Bu çerçevede gelecek vaat eden bir diğer lokasyon da Küçük köy’dür. Bu yerleşkede sanat, seramik ve çini atölyelerinin sayısı her geçen gün artmaktadır.
Ayvalık ve UNESCO Süreci
Kültür ve Turizm Bakanlığı sorumluluğunda ve yerel yönetimlerin destekleri ile 2012 yılına kadar ülkemiz Dünya Miras Listesine 11 adet varlığımızın alınmasını sağlamıştır. Bu sayı; 2014 Bergama- İzmir, Cumalıkızık-Bursa ve 2015 itibarıyla Efes ve Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçesi’nin de girmesi ile 15’e yükselmiştir. Yaklaşık 53 civarında da Geçici Listede bekleyen kültürel ve doğal varlığımız vardır. UNESCO Dünya Kültür Miras Listesi’ne girmek artık yörelerin birer kalkınma projesi olarak değerlendirilmektedir. Ayvalık’a 62 km uzaklıkta bulunan Bergama; UNESCO Dünya Mirası Listesine “Bergama Çok Katmanlı Kültür Peyzajı” adında kültürel varlığı ile 23 Haziran 2014 yılında girmiştir. Ayvalık’a bu kadar yakın bir mesafede olan Bergama’nın bu listeye girmesi Ayvalık ve yöre aktörlerini heyecanlandırmıştır. Ayvalık’ta bu süreç Ağustos 2014’de başlatılmış ve hedef kültürel ve doğal bir miras olan değerleri ile Ayvalık’ı UNESCO Dünya Kültürel Miras Listesine girmesi olarak belirlenmiştir. Ege Bölgesi’nde Dünya Kültür Miras Listesine giren toplam 5 kentten (Efes-İzmir, Letoon Antik Kenti ve Pamukkale-Muğla, Truva Antik Kenti-Çanakkale ve Bergama-İzmir) sonra sırada bekleyen Foça Kalesi ve Çandarlı Kalesi vardır. Bu isimlere Ayvalık’ın da eklenmesiyle Ege Bölgesi Dünya Kültür Miras Listesinde önemli bir uygarlık ve kültür merkezi olarak tescillenmiş olacaktır. Bu bölgenin turizm potansiyeli ve saygınlığı artacak, bölge yeni yatırımcılar için cazibe merkezi olacak ve yöredeki tarihi ve kültürel eserler koruma altına alınacaktır. Ayrıca, bu güzergah (Kuzey Ege Bölgesi) ortak bir tur programı ile (Foça, Bergama, Ayvalık, Burhaniye, Edremit, Altınoluk, Assos, Truva ve Şehitlikler) tur operatörlerine ve seyahat acentalarına sunulacaktır. Bu tur programın adı “Kuzey Egenin İncileri” olarak belirlenmiştir. Bu süreci; Bergama ve Ayvalık Ticaret Odaları ve diğer ilçe Ticaret Odaları ve belediyeler ortaklaşa yönetmektedir.
Ayvalık Turizm Geliştirme ve Altyapı Hizmet Birliği AYTUGEB; 5355 sayılı Mahalli İdareler Birliği Yasası çerçevesinde 2009 yılında Ayvalık’ta kurulan bir turizm birliğidir. AYTUGEB; bölgeye potansiyel turistik talebin oluşması için sektör paydaşlarını restoranlar, seyahat acentaları, gurme dernekleri, gezi tekneleri, dalış okulları, turizm işletme belgeli oteller, butik oteller ve benzeri STK’lar tek bir çatı altında toplayan, proje üreten ve projelerine finansal destek alan bir üst organdır. AYTUGEB; 2013 yılında GMKA’dan TR22/13/TRA01 nolu “Tıkla Ev Kirala, Tıkla Evini Kirala” adlı projeyi almış, yürütmüş ve basarıyla sonuçlandırmıştır. Yine 2014 yılında AYTUGEB; Gecici_TR22/14/FAPDFD/0005 kodlu ‘Yaşayan Mutfak; Ayvalık’ isminde projeye finansal destek almış, yürütmüş ve başarıyla bitirmiştir. AYTUGEB ayrıca; 2015 yılında GMKA’ya Gecici_TR22/ 15/SKMDP /0030 numaralı “Visit Cunda” isimli proje hazırlamış ve bu proje de başarılı bulunarak finanslanmıştır. Ayvalık Kaymakamlığı’da; 2015 yılında GMKA’ya Gecici_TR22/15/ KÖAMDP/0036 kodlu “Info Ayvalık” (Geçmişi Koru, Geleceğe Taşı ) başlıklı bir proje sunmuş ve bu proje de başarılı bulunarak 2.yedek olarak belirlenmiştir. AYTUGEB; bu projenin de 1.ortağıdır. AYTUGEB ayrıca; GMKA 2015- Doğrudan Faaliyet Desteği’ne Gecici_TR22/15/DFD/0011 “UNESCO Süreci ve Ayvalık” (Ayvalık, UNESCO Dünya Miras Listesi Yolunda) başlıklı yeni bir proje ile başvurusunu yapmıştır. Bu proje şu anda değerlendirme aşamasındadır. AYTUGEB; bu yıl 22-23 Ağustos 2015 tarihleri arasında düzenlenen 3. Midilli Expo Ticaret Fuarına Ayvalık Belediyesi ve Ticaret Odası ile birlikte katılmakta ve 22 Ağustos 2015’de Midilli’de, 23 Ağustos 2015’de Ayvalık’ta düzenlenecek Turizm Forumunda ortak bir tur programının belirlenmesi ve uygulanması süreçlerine destek vermektedir.
AYTUGEB bu faaliyetler bağlamında bölgede turizmin lokomotif bir sektör olması için GMKA’ya 2016 yılı Mali Destek Programları için “Alternatif Turizm” (Kar Amacı Güden İşletmelere Yönelik Mali Destek Programı) başlığının eklenmesini bir rapor hazırlayarak önermiştir. Bu raporun hazırlanmasına; Ayvalık Belediyesi, Ayvalık Turizm Geliştirme ve Altyapı Hizmet Birliği (AYTUGEB), Ayvalık Ticaret Odası, Ayvalık Turizm ve Tanıtma Derneği, Cunda Turizm Derneği, Ayvalık Otelciler ve Pansiyoncular Derneği, Ayvalık Sanat & El Sanatları Derneği, TÜRSAB Ayvalık Temsilciliği ve Ayvalık Dalış Okulları Platformu destek vermiştir. Bu başlığın altındaki öncelikleri de “1-Termal, sağlık ve SPA turizminin geliştirilmesi 2-Spor, macera, doğa ve su altı& su üstü sporların geliştirilmesi 3- Gastronomi, din, kültür ve tarih turizminin geliştirilmesi 4-Yöresel ürünlerin, yerel sanat atölyelerinin ve ev pansiyonculuğunun geliştirilmesi” olarak belirlemiştir.
GMKA’nın 2016 yılı için bu faaliyet başlığını açması bölgedeki bütün turizm işletmelerine (tekne, otel, dalış okulu, pansiyon, yerel mutfak, restoran, sörf, yat, hediyelik eşya vb. şirketlere) finansal destek (hibe) anlamına gelmektedir. Tabi ki bu hibe; mevzuata ve GMKA kriterlerine uygun proje hazırlanması ve kabulü halinde olacaktır.