Balıkesir-Ayvalık ve Geleceğe Dair Projeksiyonlar

Turizm, günümüzde bileşim ve otomotiv sektörünün ardından 3. büyük sektördür. Turizm sektörü, dünya toplam ihracatının 1,2 trilyon dolarını tek başına karşılamaktadır ve bu rakam dünya ihracat gelirinin % 5’lik kısmına eşittir. 2022 yılına kadar sektörün yıllık ortalama % 4,2 oranında büyüme göstereceği beklenmektedir. Bununla birlikte, dünya genelindeki istihdamın % 5’lik kısmı; diğer bir ifadeyle yaklaşık 255 milyon kişi turizm sektöründe çalışmaktadır. Turizmin bir de ekonomik boyutu vardır. Döviz kazancı sonucu ödemeler dengesine etkisi, istihdam yaratması ve elde edilen turizm gelirinin ekonomide yeniden dağılımı, turizmin ekonomik yararlarıdır.

Türkiye’de turizm çok eskilere dayanmasına rağmen ilk defa planlı dönemde 1963 yılında başlayan 5 yıllık kalkınma planlarında yer almıştır. Ancak, asıl sıçrama 1983 yılında çıkarılan 2634 sayılı yasa ile mümkün olmuştur. Bu yasa ile yatırımcı firmalara; kaynak kullanım destekleme primi, gümrük muafiyeti, 49 veya 99 yıllığına sıfır bedelle arsa tahsisi, yatırım indirimi, vergi indirimi, sigorta primi ve KDV istisnası, yabancı personel çalıştırma gibi teşvik ve sübvansiyonlar verilmiştir. Bu teşvikler sonucunda günümüzde turizm sektörünün geldiği nokta ile ilgili bazı sayısal veriler verilebilir; Türkiye; 2020 yılı için Mavi Bayrak sıralamasında İspanya ve Yunanistan’ın ardından 486 plaj sayısı ile üçüncü sıradadır. Türkiye’de 2019 yılsonu itibarıyla toplam 11.410 seyahat acentası vardır. Türkiye’nin yine 2019 yılı itibarıyla kokartlı rehber sayısı 11.186’dır. 2019 yılında Türkiye’de 133 üniversitede, 293 okulda ve 498 programda turizm eğitimi için toplam 31.259 kontenjan açılmıştır. Türk turizmi 2020 yılı sonu itibarıyla yaklaşık 12.5 milyon turist ve yine yaklaşık 10 milyar dolar civarında bir gelire ulaşmıştır. Türkiye’de 1 milyondan fazla kişinin doğrudan istihdam edildiği turizm sektöründe, dolaylı istihdamla birlikte yaklaşık 2.5 milyon kişi çalışmaktadır.

Balıkesir, ziyaret eden turist sayısında Türkiye ortalamasının üzerindedir ve ilk 5 arasında yer almaktadır. Balıkesir toplamında, Kültür ve Turizm Bakanlığı 2016 verilerine göre; 83 turizm işletme belgeli, 907 mahalli idarelerce belgelendirilen olmak üzere toplam 990 konaklama tesisi faaliyet göstermekte olup, bu işletmelerde 50.150 yatak kapasitesi bulunmaktadır. Turizm işletme belgeli tesislerin ilçelere göre dağılımı incelendiğinde; Ayvalık, Edremit, Erdek, Bandırma ile Karesi ve Altı Eylül öne çıkmaktadır. İl toplamında; 78’i A grubu ve 5’i C grubu olmak üzere 83 turizm seyahat acentesi faaliyet göstermektedir. Belediye belgeli tesisler için, yabancı ziyaretçilerde ortalama geceleme süresi Türkiye için 2,9 gün iken, ziyaretçilerin Balıkesir’de 2,4 gün kalmayı tercih ettiği görülmektedir. İşletme belgeli otellerde ise; yabancı ziyaretçilerin ortalama geceleme süresi Türkiye için 4,2 gün iken, ziyaretçilerin Balıkesir’de sadece 1,6 gün kalmayı tercih ettiği görülmektedir. Ayrıca, işletme belgeli otellerde doluluk oranı sorunu mevcuttur. 2015 yılı için Türkiye’deki işletme belgeli otellerin doluluk oranı %51 olarak gerçekleşmiş iken, bu oran Balıkesir için %35’te kalmıştır. Diğer yandan işletme belgeli otellerde yabancı ziyaretçilerin oranı Türkiye için %72 iken, Balıkesir’de bu oran %22’dir. Düşük doluluk oranları ve yabancı ziyaretçi payının düşük olması birlikte düşünüldüğünde il turizm potansiyelinin yeterince değerlendirilmediği görülmektedir. Balıkesir’de, 80’i Kültür ve Turizm Bakanlığı onaylı, 600’ü belediye onaylı olmak üzere toplam 680 adet konaklama tesisi faaliyet göstermekte olup, bu işletmeler 35.000’in üzerinde yatak kapasitesiyle hizmet sağlamaktadır. Turizm işletmeleri genel olarak Edremit körfezi, Ayvalık ve Erdek çevresinde yoğunlaşmaktadır. Balıkesir’deki toplam yatak arzının % 24’ü Ayvalık’ta bulunmaktadır.

Ayvalık, bölgenin turizm açısından öne çıkan önemli bir ilçesidir. Son yıllarda bölgede özellikle Alibey (Cunda) Adası’nda tarihi evlerin butik otellere dönüştürüldüğüne tanık olunmaktadır. İlçe; kültür ve tabiat varlıkları bakımından oldukça zengin olup; ilçedeki doğal, arkeolojik yeşil ve kentsel SİT alanlarında 1868 taşınmaz korunma altındadır. 17.950 ha’lık alanı kapsayan Ayvalık Adaları Tabiat Parkı önemli bir hizmet alanıdır. Ayrıca, ilçede 6 adet tarihi cami ile 6 adet kilise, 2 manastır kalıntısı bulunmaktadır. Deniz turizmi, kültür turizmi, yat turizmi, inanç turizmi ile su altı ve su üstü spor turizmi açısından özellikle Küçükköy (Sarımsaklı) ve Altınova plajları oldukça önemlidir. İlçe, mercan toplulukları açısından çok renkli zengin dip yapısı ve berrak denizi ile sualtı fotoğrafçıları ve dalgıçlar için önemli bir bölge olma özelliğini taşımaktadır. Bölgede mercan toplulukları ile birlikte 60’a yakın dalış bölgesi bulunmaktadır. İlçede başta Şeytan Sofrası olmak üzere çeşitli doğal güzellikler olmakla birlikte, özellikle eski Rum evleri ve yapılarına dayanan kültür turizmi de gelişmiştir. Özellikle Yunanistan’ın Midilli Adası’ndan olmak üzere, binlerce Yunan turist günübirlik gelip, alışveriş yapmaktadır. Ayvalık, 2015 yılında “Endüstriyel Peyzaj‟ başlığı ile UNESCO Dünya Geçici Miras Listesi’ne girmiştir. Ayrıca, Bergama, Truva ve Çanakkale Şehitlikleri gibi turistik çekiciliği yüksek olan antik kentlere de çok yakındır.

Edremit bölgesi ve Kaz Dağları; biyo çeşitliliğin en yüksek olduğu bölgedir ve son yıllarda iklim, bitki örtüsü, doğal çevre ve hava nedeniyle tercih edilmektedir. Bu turistik ürün grubuna talep artışının bir diğer önemli unsuru; tüketicilerin doğal çevre, biyo çeşitlilik, ekolojik değerler ve yenilenebilir enerji kaynakları konusunda bilinçli davranmalarıdır. Edremit Körfezi; eko turizm uygulama alanları ve ekolojik yaşam açısından son derece popüler bir destinasyon haline gelmiştir.

Balıkesir özelinde bir diğer turistik çekim noktası; Bandırma, Erdek ve Kapıdağ Yarımadasıdır. Kyzikos Antik Kenti, Hadrian Tapınağı, akropol, amfi tiyatro, kilise, manastır, Parmos-Trakisas-Khytos Limanı, Agora, Roma Hamamları ve Arteka Antik kenti kültürel turlar için gelecek vaat eden yerlerdir. Kapıdağ Yarımadası; kamp, trekking ve safari grupları için farklı seçeneklere sahiptir.

Sonuçlar

Özellikle, pandemi süreci ve sonrasında uluslararası turistin tercihleri değişmiştir. Öncelikle turistler kendi ülkesinde kalmaya veya otomobil ile daha yakın yerlere gitmeyi tercih etmişlerdir. Bu dönemin popüler ulaşım aracı karavan veya moto-karavan olacak gibi görünmektedir. Yine, bu dönemde kitlesel seyahatler yerine daha çok bireysel seyahatler ön plana çıkacaktır. Tüketicilerin konaklama tercihleri; çok büyük ve kompleks oteller yerine, daha butik ve küçük oteller olacaktır. Seyahatler ve aktiviteler daha çok doğa, orman, yayla ve daha tenha özel plajlar lehinde gelişecektir. Ziyaretçiler; daha steril ortamlarda daha çok organik beslenmeyi tercih edecektir. Yine tüketiciler; ekolojik uygulamaları olan işletmeleri (katı-sıvı atık yöntemleri, sensörlü aydınlatmalar ve musluklar, yenilenebilir enerji kaynakları, ekolojik sertifikaları olan konaklama işletmeleri) tercih edeceklerdir.

Öneriler

Son yıllarda Avrupa’da yaşlanan nüfus dilimi; toplam nüfusun neredeyse yarısından fazladır. Bu grubun bilinen tercihleri; ılıman bir iklim, yeşil ve mavi bitki örtüsü, pasif ve edilgen rekreasyon çeşitleri (kitap okuma, balık tutma ve bisiklete binme gibi), organik beslenme ve ekolojik uygulamalardır. Balıkesir özelinde bu grubun isteklerini karşılayabiliriz.

Son yıllarda mobil teknolojiler ve sosyal medya uygulamaları ön plana çıkmaktadır. Bu uygulamanın en büyük takipçisi ‘Milenyum gençliği’ olarak tanımlanan gruplardır. Bu gruplar; bağımsız hareket etmekte, sosyal medyayı ve mobil teknolojileri çok iyi kullanmakta ve çevreye duyarlı uygulamaları aramaktadırlar. Tercih ettikleri konaklama türleri; butik oteller, kamping ve karavanlardır. Özellikle Kapıdağ Yarımadası ve Kaz Dağları bölgelerinde eko oteller ve kamp, kamping alanları artırılmalı ve bu alanlarla ilgili reklam ve tanıtma çalışmaları, ağırlıklı olarak sosyal medya üzerinden yapılmalıdır.

Balıkesir il genelinde bütün ilçelerin yer aldığı “Turistik Destinasyon Yönetim Örgütü” kurulmalı ve bu örgütün vakit geçirmeden bölge ile ilgili 5 yıllık “Stratejik Turizm Planı” hazırlaması sağlanmalıdır. Bölgede yerel istihdam yaratıcı turizm yatırımları teşvik edilmeli ve istihdamda kadınlara ve dezavantajlı kişi ve gruplara öncelik verilmelidir.