Ayvalık, doğal güzellikleri, plajları, tarihi ve kültürel mekânları, iklimi ve adaları ile birlikte turizm potansiyeli yüksek yörelerden birisidir. İlçenin doğal güzelliklerinin yanı sıra Ayvalık merkez ve Alibey Adası’ndaki neo-klasik sivil mimari örneklerinin oluşturduğu kent dokusu da turizm arzını zenginleştirmektedir. Esas itibariyle ilçe açık bir müze görünümündedir. Ayrıca, çevre il ve ilçelerde bulunan antik kentler de turizm açısından büyük önem taşımaktadır. Ayvalık yöresinde turizm arzı açısından belirtilen bütün artılar olmasına rağmen Antalya bölgesinde olduğu gibi büyük turizm yatırımları (büyük kapasiteli konaklama işletmeleri gibi) yapılmamıştır. Turistik yatırımlar için bölgedeki iklimin (tatil için) 2 veya 3 ay gibi kısa süreli olması, yatırımcıyı yörede yatırım yapmaya ikna edememiştir. Bu çerçevede kıyılar; ikinci konut sahibi olmak isteyen kişilerin ve kooperatifçilerin insiyatifine bırakılmıştır. 1983 yılında yürürlüğe giren 2634 sayılı Turizm Teşvik Yasası gereğince; yörede 3-4 adet 4 ve 5 yıldızlı otel, ancak yapılabilmiştir. Yöredeki kıyı ve yerleşkeler tamamen ikinci konut alanı olarak değerlendirilmiş ve bugün yörede 28 binin üzerinde ikinci konut olduğu belirlenmiştir. Son zamanlarda yöredeki turizm anlayışı; yavaş yavaş irili ufaklı eski evlerin restorasyonları ile butik otel işletmeciliğine dönüşmüştür.
Ayvalık, tarih boyunca kültür, sanat ve yerleşik hayatta önemli bir kent olarak her zaman adından bahsettirmiştir. Tarihi geçmişi olan tescilli binalara sahiptir ve her binanın da ayrı bir hayat öyküsü vardır. Ayvalık; mutfağı ile de popüler bir şehirdir. Bir mübadele kenti olan Ayvalık, farklı ülke ve şehirlerden gelen vatandaşların barış ve huzur içinde yaşadığı bir coğrafyadır. Turistik alt yapısı güçlü, otel ve yöresel restoranlara sahip, plajı ve turistik çekicilikleri fazla olan bir destinasyondur. Ulusal ve uluslararası arenada marka imajı güçlü olan Ayvalık’ta sosyal hayat da farklı ve çeşitlidir. Yerel halk ve ziyaretçi etkileşimi sorunsuzdur ve her geçen gün bölgeye olan turistik talep artmaktadır.
Stratejik Planlama Süreci
| Kavram | Yöntem | Açıklama |
| Mevcut Durum Analizi | -GFZT(SWOT)Analizi -Dış ve İç Çevre Analizi -Paydaş Analizi | Neredeyiz? |
| Misyon, Vizyon, İlkeler | -Destinasyonun Varoluş Gerekçesi -Temel İlkeleri -Arzu Edilen Gelecek | Nereye Ulaşmak İstiyoruz? |
| -Stratejik Amaçlar, – Stratejik Hedefler | -Orta-Uzun Vadeli Amaçlar -Ölçülebilir Hedefler | Nereye Ulaşmak İstiyoruz? |
| Faaliyetler ve Projeler Stratejiler, Taktikler | -Hedefleme Ulaşma Yöntemleri -İş Planları -Kaynak Planları | Gitmek İstediğimiz Yere Nasıl Ulaşırız? |
| İzleme, Ölçme ve Değerlendirme | -Raporlama -Performans Göstergeleri -Performans Yönetimi | Başarımızı Nasıl Takip Ederiz ve Değerlendiririz? |
Son yıllarda ülkesel turizmin sürdürülebilir olması kadar bölgelerdeki turizmin de sürdürülebilir olması önem kazanmaya başlamıştır. Aslında; turistik ürün gruplamasında ‘sürdürülebilir turizm’ diye bir kavram yoktur. Destinasyonlardaki mevcut turizmin sürdürülebilirliği vardır. Turistik destinasyonlarda sürdürülebilir bir turizm gelişimi sağlamak bölgedeki turizm paydaşlarının ve özelikle destinasyon yönetimlerinin temel görevidir. Bu nedenle, destinasyon yönetimleri; turistik destinasyonlar için stratejik planlara başvurmakta ve bölgenin her anlamda taşıma kapasitelerini (ekonomik, sosyal, ekolojik vb.) belirlemeye çalışmaktadırlar. Ayvalık’ta 31 Aralık 2017 yılı itibarıyla turizm işletme belgeli 2 adet 5 yıldız, 3 adet 4 yıldız, 3 adet 3 yıldız, ve 3 adet 2 yıldızlı otel bulunmaktadır. Ayrıca, yine turizm işletme belgeli 1 butik otel, 1 pansiyon ve 12 özel işletme belgeli otel bulunmaktadır. Yine Ayvalık’ta belediye belgeli 69 otel ve pansiyon, Küçükköy’de belediye belgeli 81 otel, motel ve pansiyon, Altınova’da belediye belgeli 3 otel ve pansiyon, ilçe genelinde 4 kamping ve 10 kamu kampı vardır. Bunların toplamında yaklaşık 18 bin yatak vardır. Yaklaşık bunun % 10’u kadar da (ortalama 2 bin civarında yatak) kısmen kayıt dışı olan (pansiyon ve günübirlik evini kiraya veren apart ve villalar dahil) işletmelerin elinde vardır. Yaz sezonunda ikincil konutlarda kalan yaklaşık 120 bin kişi (28 bin ikinci konut ve her konutta ortalama 4 kişinin kaldığı varsayımı ile) vardır. Bu sayılara Ayvalık’a günübirlik gelen organize tur ve bireysel ziyaretçileri de eklediğimizde Ayvalık’ın yaz aylarındaki nüfus yoğunluğu 400-500 bin kişiye çıkmaktadır. Özellikle çevre il ve ilçelerden günübirlik gezme, yeme-içme, alışveriş, tekne turu, sualtı dalışı ve benzeri amaçla ziyaret eden günübirlikçiler Ayvalık’ın yaz aylarındaki nüfus yoğunluğunu artıran unsurların başında gelmektedir. Bu sayılara Ayvalık’ın yerleşik (yaz-kış oturan) nüfusunu da (70.002 kişi) eklediğimizde kentin taşıma kapasitesinin ciddi anlamda zorlandığını söyleyebiliriz.
2017 yılında, Ayvalık’a 252.733 yerli ziyaretçi gelmiş ve 2017 yılında 559.108 geceleme yapmıştır. Yerlilerde ortalama geceleme sayısı 2017 yılında 2,2 gece ile düşüktür. 2017 yılı verilerine göre yabancı geceleme sayısı 135.541 gecelemedir. Yabancılarda ortalama geceleme sayısı 2,2 gece ile oldukça düşüktür. Bu verilerden de görüleceği gibi; bölgenin iç turizmde önemli bir destinasyon olduğu anlaşılmaktadır. Bölgenin özellikle ulaşım kolaylığı ve turistik çekicilikleri nedeniyle tercih edildiği görülmektedir. Bölgede özellikle son yıllarda yaşanan yoğun iç turizm hareketliliği destinasyonun taşıma kapasitesini zorlamamakta ve önemli yaşamsal sorunlar (trafik sıkışıklığı, su ve elektriklerin kesilmesi, oto park ve hizmetlerin denetlenememesi gibi) ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle; bölgeyle ilgili bir turizm stratejik planlama yapılması şarttır. Bu planlamayı da mutlaka yöredeki sektör paydaşlarının oluşturacağı bir yönetim örgütünün yapması gerekmektedir. O halde, öncelikle bölgenin turizmiyle ilgili, her türlü planlama, pazarlama ve markalaşması noktasında stratejik kararlar alacak ve uygulayacak bir yönetim örgütüne ihtiyacı vardır. Bu yönetim örgütü; ulaşılabilirlik, destinasyon çekicilikleri, destinasyonun her türlü taşıma kapasitesi, güvenlik, yerel halk- ziyaretçi etkileşimi ve ziyaretçi sadakatı yaratma noktalarında stratejik bir plan yaparak, bölgedeki turizmin sürdürülebilirliğini sağlayacak tek organdır.
Stratejik planlama, örgütün amaçlarına ulaşması için örgütün felsefesi ve misyonunun belirlenmesi, amaçların saptanması ve stratejinin seçilmesine ilişkin kararların verilmesidir. Günümüzde, stratejik planlama turistik destinasyonlar için de önemli bir kavram olmaya başlamıştır. Çünkü, son yıllarda ülkesel turizmin sürdürülebilir olması kadar bölgelerdeki turizmin de sürdürülebilir olması önemlidir. Aslında; turistik ürün gruplamasında ‘sürdürülebilir turizm’ diye bir kavram yoktur. Destinasyonlardaki mevcut turizmin sürdürülebilirliği vardır. Turistik destinasyonlarda sürdürülebilir bir turizm gelişimi sağlamak bölgedeki turizm paydaşlarının ve özelikle destinasyon yönetimlerinin temel görevidir. Bu nedenle, destinasyon yönetimleri; turistik destinasyonlar için stratejik planlara başvurmakta ve bölgenin her anlamda taşıma kapasitelerini (ekonomik, sosyal, ekolojik vb.) belirlemeye çalışmaktadırlar.
Bugün ülke turizminde önemli bir turistik destinasyon olan Ayvalık’ta da turizmin geleceği açısından bir stratejik planlamaya ihtiyaç duyulmaktadır. Bölgede turizmle ilgili bu ihtiyacı gidermek adına bir stratejik planla ilgili çalışmalara başladığımızı ve bitmek üzere olduğunu söyleyebilirim. Yaptığımız bu çalışmada; bir anlamda geleceğe yönelik ışık tutmaya ve bölgede sürdürülebilir bir turizme katkı vermeye çalıştık. Çalışmamızın en önemli sıkıntısı; bölgenin iç turizm destinasyonu ve ikinci konut bölgesi olması nedeniyle sayısal verilere ulaşmaktaki zorluktu. Çünkü, ileriye yönelik plan ve vizyon oluşturmak için bugüne ait mevcut verileri bilmemiz gerekiyordu. Bu çalışma; Ayvalık’taki turizmle ilgili yetkililerin geleceğe yönelik bir vizyon oluşturması için özel bir çalışma olarak planlanmıştır. Stratejik plan olarak 2019-2023 arası dikkate alınmış ve faaliyetler 5 yıl üzerinden kurgulanmıştır. Bir destinasyon için stratejik plan oluşturma safhaları belirlenmiş ve bu plan çerçevesinde başlıklar oluşturularak, Ayvalık’a uyarlanmıştır. Ayvalık’la ilgili stratejik turizm plan yönteminde belirlediğimiz konu başlıkları şöyledir; ‘Ayvalık Turizmi Durum Analizi’ başlığı altında, ‘Ayvalık Destinasyonunun Ulaşılabilirliği, Çekicilikleri (doğal, tarihi, kültürel ve olay) ve Yararlılıkları’ anlatılmış, ‘Ayvalık’ın Korunması İle İlgili Önemli Yasal Kazanımlarına’ değinilmiştir. Sonra; ‘Ayvalık Destinasyonu GFZT (SWOT)Analizi’ yapılmış ve bölgenin güçlü ve zayıf yönleri ile fırsat ve tehdit boyutları incelenmiştir. ‘Ayvalık Stratejik Turizm Planı (2019-2023)’ başlığı altında ise; ‘Ayvalık Turizminde Misyon ve Vizyon Belirleme, Stratejik Amaçlar, Amaçlar ve Hedefler, Faaliyet ve Projeler, İzleme, Ölçme ve Değerlendirme, Sonuç ve Tartışma’ alt başlıklarına yer verilmiştir. Son bölümde ise; ‘Sürdürülebilir Turizm Açısından Bir Model Önerisi‘ başlığı altında; ‘Ayvalık Destinasyonu Yönetim Örgütü Modeli’ konusu irdelenmiştir. Her çalışmanın mutlaka eksikleri olduğu gibi bu çalışmanın da eksiği olacaktır. Her anlamda yapılacak eleştirilere açığız. Sonuç olarak; bu çalışmanın öncelikle Ayvalık turizmine, sektör paydaşlarına, yerel yöneticilere, öğrencilerime ve akademik camiaya faydalı ve hayırlı olmasını diliyorum. Bu çalışma kitap olarak, 1-2 ay içinde çıkacaktır.
Ayvalık’la ilgili stratejik planlama sürecinde değerlendirme yapabilmek adına farklı materyallere ve dokümanlara başvurulmuştur. Bunlar; bölgenin turistik arz verilerini, talep koşullarını ve mevcut durumlarını belirten ve ikincil veriler olarak adlandırılan rapor, plan, proje ve akademik çalışmalardır. Diğeri ise; Ayvalık Turizm Geliştirme Birliği (AYTUGEB), Ticaret Odası ve Kaymakamlık tarafından yapılan toplantılarda, yerel yönetim, sivil toplum kuruluşları ve turizm sektör paydaşlarının ifade ettiği sorun ve çözüm önerileridir. Kurumlar arasında işbirliği ve eşgüdüm sağlamak üzere bu toplantılarda ortaya çıkan görüş ve öneriler içerik analizine tabi tutularak, planlama sürecinde kullanılmıştır
Ayvalık’la ilgili stratejik plan oluşturulurken 3 temel noktaya dikkat edilmiştir. Bunlardan birincisi; stratejik bilinçtir. Bu noktada; sadece Ayvalık’ın turistik arz verileri üzerinden hareket edilmemiş, bölgedeki diğer turistik destinasyonlar da dikkate alınmıştır. Ayvalık’ın özellikle yerli ziyaretçiler noktasında ciddi rakipleri (Dikili, Burhaniye, Akçay ve Altınoluk gibi) olduğu gibi, bu rakiplerin farklı ve önemli turistik arz kaynakları da (termal, Kaz Dağları eko turizmi, av ve doğa turizmi gibi) vardır. Bu bağlamda; ekonomik çevrenin değişkenlik arz ettiği ve rakiplerin de kendilerini geliştirmek için yeni stratejiler geliştirdiği varsayımı kabul edilmiştir. Stratejik planın dayandığı ikinci unsur, sürdürülebilirlik ilkesinin sağlanmasıdır. Bu kapsamda bölge turizmi için oluşturulan temel stratejiler; ‘ekonomik, sosyal, fiziksel ve çevresel sürdürülebilirlik, ekonomik çeşitlilik ve gelişim, çevresel ve kültürel değerlerin korunarak kullanılması, ekolojik yaşama saygı ve sosyal dokunun korunması’ başlıklarına dayanmaktadır. Ayvalık’la ilgili üçüncü temel unsur ise; yerel halk-ziyaretçi etkileşiminin dengede tutulması, paylaşım ve yönetişim ilkelerinin uygulanmasıdır.
Ayvalık’la ilgili bir iki haberle yazımı bitirmek istiyorum. Güney Marmara Kalkınma Ajansı’na (GMKA) 2018 hibe programları çerçevesinde biri Ayvalık Kaymakamlığı, diğeri de Ayvalık Ticaret Odası üzerinden iki projeyle başvuru yapılmıştır. Ayvalık Kaymakamlığı üzerinden yapılan proje; Altınova Kadı Cami restorasyon projesidir. Ayvalık Ticaret Odası üzerinden yapılan proje ise; Sarımsaklı Şeytan Sofrası yol sapağındaki sulak alanın (lagün- göçmen kuşların geçici konaklamaları) islah edilme projesidir. Yürüyüş yolları, gözetleme kuleleri ve çevre alanı sınır düzenlemesini içeren proje ile doğala çevrenin daha fazla tahrip olması önlenecek ve kuşların habitat alanları koruma altına alınacaktır. Her iki projede Ayvalık Turizm Geliştirme Birliği (AYTUGEB) iştirakçi ortaktır. Projeleri, (GMKA tarafından onaylanması ve finanslanması halinde) Sercan Ünlü hocamız yürütecektir.
Koca bir yılı geride bırakıyoruz. Mevsim kış, Kışın ardı bahar. Yeni yılın öncelikle ülkemize, bölgemize ve Ayvalık’a hayırlı olmasını diliyor, tüm okurlara ve sektör paydaşlarına güzel, bereketli, sağlıklı ve huzurlu yeni bir yıl diliyorum.
Yeni yılınız kutlu olsun..